Okrągłe pomniki i budynki: amfiteatry, wieże, rotundy

Rzym, Włochy

Koloseum zostało rozpoczęte za cesarza Wespazjana i zainaugurowane przez jego syna Tytusa w 80 roku n.e. Ten eliptyczny amfiteatr mierzy 189 metrów długości i 156 metrów szerokości, z zewnętrznym murem o wysokości 48 metrów. Arena posiadała złożony system podziemnych korytarzy, gdzie przetrzymywano gladiatorów i dzikie zwierzęta przed walkami. Cztery poziomy mogły pomieścić około 50.000 widzów, rozmieszczonych według rangi społecznej.

Wiltshire, Anglia

Stonehenge to prehistoryczny monument z trzeciego tysiąclecia przed naszą erą, składający się z kołowego układu stojących kamieni. Masywne głazy piaskowca ważą do 30 ton i zostały przetransportowane na znaczne odległości. Ten neolityczny kompleks został zbudowany w kilku fazach budowlanych i prawdopodobnie służył celom rytualnym i astronomicznym. Miejsce to pokazuje niezwykłe zdolności techniczne prehistorycznych społeczności południowej Anglii.

Rzym, Włochy

Panteon został zbudowany między 118 a 128 rokiem n.e. za cesarza Hadriana i pierwotnie służył jako świątynia poświęcona wszystkim rzymskim bogom. Ta budowla charakteryzuje się monumentalną kopułą o średnicy 43,3 metra, co czyni ją największą nieuzbrojoną betonową kopułą na świecie. Centralne otwór w szczycie kopuły stanowi jedyne źródło naturalnego światła i mierzy 9 metrów średnicy. Projekt architektoniczny zawiera kasetonowe zagłębienia, które redukują ciężar kopuły i zapewniają jej stabilność konstrukcyjną. Od VII wieku Panteon funkcjonuje jako kościół chrześcijański.

Londyn, Anglia

Royal Albert Hall otwarto w 1871 roku jako hołd dla księcia Alberta i funkcjonuje jako okrągła sala koncertowa. Budynek mieści 5.272 miejsc siedzących i organizuje ponad 390 wydarzeń rocznie, w tym koncerty muzyki klasycznej, występy rockowe, produkcje baletowe i projekcje filmowe. Eliptyczna kopuła ze szkła i stali przykrywa główną salę bez podpierających kolumn. Fasada z czerwonej cegły przedstawia fryz z terakoty obrazujący sztuki i nauki.

Sydney, Australia

Opera w Sydney została zbudowana w latach 1959-1973 według projektu duńskiego architekta Jørna Utzona. Charakterystyczne białe segmenty dachu w kształcie muszli pokryte są ponad milionem glazurowanych płytek ceramicznych i wznoszą się nad wodami Bennelong Point. Budynek mieści kilka sal widowiskowych, w tym salę koncertową na 2 679 miejsc i teatr Joan Sutherland Theatre. Konstrukcja opiera się na 580 filarach zatopionych do 25 metrów poniżej poziomu morza. Opera zawiera około 1 000 pomieszczeń i zajmuje powierzchnię 4,4 hektara.

Bilbao, Hiszpania

Muzeum Guggenheima w Bilbao zostało otwarte w 1997 roku według projektu architekta Franka Gehry'ego. Organiczne formy z tytanu, szkła i wapienia rozciągają się wzdłuż rzeki Nervión. Muzeum prezentuje rotacyjne wystawy sztuki nowoczesnej i współczesnej wraz z instalacjami specyficznymi dla miejsca w swoich 19 galeriach. Kolekcja obejmuje dzieła artystów XX i XXI wieku z różnych międzynarodowych ruchów.

Londyn, Anglia

Globe Theatre to rekonstrukcja elżbietańskiego teatru, w którym William Shakespeare wystawiał swoje dzieła. Otwarty w 1997 roku na południowym brzegu Tamizy budynek został zbudowany według historycznych planów i dokumentów. Okrągła konstrukcja drewniana posiada otwarty dziedziniec, trzy poziomy miejsc siedzących oraz scenę wystającą na dziedziniec. Teatr prezentuje sztuki Szekspira oraz jego współczesnych od maja do października. Widzowie doświadczają przedstawień w takich samych warunkach jak w XVI wieku, włączając naturalne oświetlenie i częściowo miejsca stojące.

Paryż, Francja

Luwr to dawny pałac królewski z XII wieku, w którym obecnie mieści się największe muzeum sztuki na świecie. Zbiory obejmują około 380 000 obiektów, w tym starożytności egipskie, rzeźby greckie i rzymskie oraz malarstwo europejskie od średniowiecza do 1848 roku. Do najbardziej rozpoznawalnych dzieł należą Mona Lisa Leonarda da Vinci, Wenus z Milo i Nike z Samotraki. Sam pałac łączy średniowieczną architekturę obronną z rozbudową renesansową i neoklasyczną.

Watykan

Bazylika Świętego Piotra wznosi się nad grobem apostoła Piotra i została zbudowana między 1506 a 1626 rokiem według projektów Bramantego, Michała Anioła i innych architektów. Kopuła Michała Anioła dominuje nad panoramą Rzymu i osiąga wysokość 136 metrów. Wewnątrz Pietà Michała Anioła strzeże prawej nawy, podczas gdy brązowe baldachim Berniniego osłania ołtarz papieski. Bazylika mieści liczne kaplice, grobowce papieży oraz dzieła sztuki z pięciu stuleci.

Pompeje, Włochy

Ten rzymski amfiteatr został zbudowany około 70 roku p.n.e., co czyni go jedną z najstarszych zachowanych struktur tego typu. Wielki Amfiteatr w Pompejach posiada trzy koncentryczne poziomy miejsc siedzących, które mogły pomieścić do 20 000 widzów. Eliptyczna arena gościła walki gladiatorów i publiczne widowiska. Struktura demonstruje typowe rzymskie techniki budowlane z masywnymi murami zewnętrznymi i wewnętrznymi schodami zapewniającymi dostęp do różnych sektorów siedzisk. Pogrzebany pod popiołem po wybuchu Wezuwiusza w 79 roku n.e., teatr został odkryty podczas wykopalisk archeologicznych.

Orkady, Szkocja

Krąg Brodgar został zbudowany w okresie neolitu między 2500 a 2000 rokiem p.n.e. Ten megalityczny krąg kamienny składa się obecnie z 27 stojących kamieni, chociaż pierwotnie 60 monolitów tworzyło pełny krąg. Obiekt ma około 104 metry średnicy i jest otoczony okrągłą fosą wyciętą w skale. Kamienie osiągają wysokość do 4,7 metra. Krąg Brodgar stanowi wraz z pobliskimi Kamieniami Stenness i kurhanem grobowym Maeshowe ważny neolityczny ośrodek ceremonialny na Orkadach.

Paryż, Francja

Musée d'Orsay mieści się w przebudowanym budynku dworca kolejowego na lewym brzegu Sekwany. Dawny Gare d'Orsay został zbudowany w 1900 roku na Wystawę Światową i ponownie otwarty jako muzeum w 1986 roku. Kolekcja koncentruje się na sztuce francuskiej od 1848 do 1914 roku i obejmuje obrazy, rzeźby, fotografie oraz meble. Wystawiane dzieła przedstawiają prace artystów impresjonistycznych i postimpresjonistycznych, takich jak Monet, Renoir, Degas, Cézanne, Van Gogh i Gauguin. Duża hala dworcowa ze szklanym dachem służy jako centralna przestrzeń wystawiennicza.

Kornwalia, Anglia

Projekt Eden mieści kilka kopuł geodezyjnych, które odtwarzają różne strefy klimatyczne. Biomy prezentują kolekcje roślin pochodzących z tropikalnych lasów deszczowych, regionów śródziemnomorskich i stref umiarkowanych. Największa kopuła ma 110 metrów średnicy i zawiera ponad tysiąc gatunków roślin z różnych kontynentów. Kompleks został zbudowany w dawnym kamieniołomie kaolinu i służy celom badawczym oraz edukacyjnym związanym z różnorodnością biologiczną roślin i rolnictwem zrównoważonym.

Stambuł, Turcja

Hagia Sophia została zbudowana w VI wieku za panowania cesarza Justyniana i służyła jako katedra bizantyjska przez prawie tysiąc lat. Jej centralna kopuła o średnicy 31 metrów wznosi się nad kwadratową podstawą i jest podtrzymywana przez półkopuły oraz masywne filary. Po podboju osmańskim w 1453 roku budynek przekształcono w meczet, dodając minarety i zakrywając chrześcijańskie mozaiki. Od 1935 roku ta budowla funkcjonuje jako muzeum, prezentując zarówno bizantyjskie, jak i osmańskie elementy architektoniczne.

Berlin, Niemcy

Deutsche Oper Berlin otwarto w 1961 roku w dzielnicy Charlottenburg i oferuje 1865 miejsc siedzących. Obiekt posiada jedną z największych scen w Niemczech o powierzchni ponad 2400 metrów kwadratowych. Architekt Fritz Bornemann zaprojektował budynek w modernistycznym stylu okresu powojennego. Deutsche Oper Berlin prezentuje rocznie około 270 przedstawień z repertuaru operowego, baletowego i koncertowego.

Werona, Włochy

Arena w Weronie to rzymski amfiteatr zbudowany w pierwszym wieku naszej ery, pierwotnie wzniesiony dla walk gladiatorów i publicznych widowisk. Z pojemnością około 22.000 widzów ta eliptyczna struktura należy do najlepiej zachowanych starożytnych amfiteatrów na świecie. Od początku XX wieku Arena służy jako miejsce przedstawień operowych, które odbywają się corocznie w miesiącach letnich i przyciągają gości z całego świata.

Madryt, Hiszpania

Stadion Santiago Bernabéu został otwarty w 1947 roku i obecnie pomieści 81 044 widzów. Służy jako siedziba klubu piłkarskiego Real Madryt i znajduje się w centrum stolicy Hiszpanii. Stadion został nazwany na cześć byłego prezesa klubu Santiago Bernabéu Yeste, który odegrał kluczową rolę w jego budowie. Dysponuje nowoczesnymi obiektami i przeszedł kilka remontów, aby spełnić wymagania międzynarodowych rozgrywek.

Rangun, Mjanma

Pagoda Shwedagon wznosi się na 99 metrów nad Rangunem i stanowi najważniejszą świątynię buddyjską Myanmaru. Stupa została zbudowana po raz pierwszy w VI wieku i była wielokrotnie rozbudowywana przez kolejne stulecia. Jej powierzchnia pokryta jest prawdziwym złotem przekazywanym przez pielgrzymów. Wierzchołek zdobi parasol ozdobiony 5448 diamentami i 2317 rubinami. Kompleks obejmuje liczne mniejsze stupy, posągi i sale modlitewne na platformie dostępnej schodami.

Waszyngton, Stany Zjednoczone

Jefferson Memorial został zbudowany w latach 1939-1943 według projektu architekta Johna Russella Pope'a. Pomnik upamiętnia Thomasa Jeffersona, trzeciego prezydenta Stanów Zjednoczonych i głównego autora Deklaracji Niepodległości. Neoklasyczna okrągła rotunda mieści 5,8-metrowy brązowy posąg prezydenta, stworzony przez rzeźbiarza Rudulpha Evansa. Na wewnętrznych ścianach umieszczono fragmenty najważniejszych pism Jeffersona, w tym fragmenty o wolności religijnej i edukacji. Okrągła konstrukcja stoi nad brzegiem Tidal Basin i jest podtrzymywana przez 26 kolumn jońskich.

Mosta, Malta

Rotunda w Moście to rzymskokatolicki kościół parafialny wzniesiony w latach 1833-1860 w stylu neoklasycystycznym. Jej kopuła o średnicy 37 metrów należy do największych samonośnych kopuł kościelnych w Europie. W dniu 9 kwietnia 1942 roku niemiecka bomba lotnicza przebiła kopułę podczas mszy, lecz nie eksplodowała. Wydarzenie to jest uznawane przez wiernych za cudowne. Kościół pomieści około 12 000 osób i stanowi symbol Mości.

Rila, Bułgaria

Monastyr Rilski został założony w X wieku i znajduje się w górach pasma Riła. Kompleks łączy architekturę bizantyjską z elementami bułgarskiego renesansu z XIX wieku. Cztery masywne wieże obronne wyznaczają narożniki prostokątnego zespołu i zapewniają ochronę. Cerkiew klasztorna prezentuje freski i ikony z różnych okresów. Monastyr służył przez wieki jako duchowe i kulturalne centrum Bułgarii podczas panowania osmańskiego.

Rzym, Włochy

Wzgórze Kapitolińskie stanowiło centrum polityczne i religijne starożytnego Rzymu. Plac Kapitoliński został zaprojektowany przez Michała Anioła w XVI wieku i charakteryzuje się owalnym układem geometrycznym z konnym pomnikiem Marka Aureliusza w centrum. Trzy pałace otaczające plac mieszczą obecnie Muzea Kapitolińskie. Na wzgórzu znajdowały się Świątynia Jowisza i Świątynia Junony Monety z VI wieku p.n.e., z których zachowały się pozostałości archeologiczne.

Rzym, Włochy

Castel Sant'Angelo został pierwotnie zbudowany w 139 roku n.e. jako mauzoleum dla cesarza Hadriana i jego rodziny. Masywna cylindryczna konstrukcja z trawertynu i tufu nabierała funkcji militarnej w średniowieczu i została połączona z Watykanem przez umocniony korytarz. Papieże wykorzystywali zamek jako schronienie podczas oblężeń oraz jako więzienie. Obecnie budynek mieści muzeum dokumentujące różne historyczne zastosowania obiektu na przestrzeni wieków.

Abu Zabi, ZEA

Siedziba Aldar została zaprojektowana przez biuro MZ Architects i służy jako centrum administracyjne firmy zajmującej się nieruchomościami. Budynek charakteryzuje się okrągłą strukturą utworzoną przez dwie wypukłe szklane fasady. Konstrukcja składa się ze stalowej ramy z betonowymi rdzeniami oraz zewnętrznej powłoki z refleksyjnego szkła. Budynek zawiera przestrzenie biurowe, sale konferencyjne i pomieszczenia techniczne rozmieszczone na wielu poziomach. Forma została zrealizowana przy użyciu komputerowych metod projektowania i wymagała specjalistycznych technik inżynieryjnych dla stabilności strukturalnej i kontroli klimatu.

Berlin, Niemcy

Berlińska Wieża Telewizyjna wznosi się na wysokość 368 metrów i posiada platformę widokową na wysokości 203 metrów oraz obrotową restaurację Sphere. Kula wieży ma 32 metry średnicy i mieści kilka poziomów dla zwiedzających. Zainaugurowana w 1969 roku wieża dysponuje dwiema windami, które transportują gości na poziom widokowy w ciągu 40 sekund. Restauracja wykonuje pełny obrót co 30 do 60 minut, zapewniając widok na 360 stopni na stolicę Niemiec. Wieża nadal pełni swoją pierwotną funkcję jako obiekt nadawczy dla programów radiowych i telewizyjnych.

Presław, Bułgaria

Okrągły Kościół w Presławiu został zbudowany w X wieku za panowania bułgarskiego cara Symeona I. Ta budowla religijna charakteryzuje się okrągłym rzutem i stanowi ważny przykład średniowiecznej architektury bułgarskiej. Kościół zawiera fragmenty malowideł ściennych i mozaik, które dostarczają informacji o tradycjach artystycznych Pierwszego Państwa Bułgarskiego. Pozostałości archeologiczne dokumentują funkcję liturgiczną i dekoracyjne opracowanie budynków religijnych z tego okresu.

Piza, Włochy

Ta dzwonnica z białego marmuru wznosi się na wysokość 56 metrów i przechyla się o 3,9 stopnia na południe. Budowę rozpoczęto w XII wieku jako wolnostojącą kampanilę katedry w Pizie. Charakterystyczne nachylenie rozwinęło się podczas budowy z powodu miękkiego podłoża składającego się z gliny, piasku i muszli. Wieża posiada osiem kondygnacji z sześcioma poziomami arkad i dzwonnicą na szczycie. Architektura romańska prezentuje 207 kolumn zdobiących różne poziomy.

Kopenhaga, Dania

Okrągła Wieża została zbudowana w 1642 roku jako obserwatorium astronomiczne i wyróżnia się charakterystyczną spiralną rampą rozciągającą się na 209 metrów bez schodów aż do szczytu. Ta konstrukcja umożliwiała transport instrumentów i zaprzęgów konnych na górny poziom. Dziś platforma na wysokości 36 metrów nadal mieści działający teleskop wykorzystywany do publicznych obserwacji. Budowla pierwotnie służyła Uniwersytetowi Kopenhaskim do badań astronomicznych i należy do najstarszych działających obserwatoriów w Europie.

Jukatan, Meksyk

El Caracol to obserwatorium astronomiczne z VII wieku położone w majańskim mieście Chichén Itzá. Budowla zawdzięcza swoją nazwę spiralnym schodom wewnątrz, które przypominają muszlę ślimaka. Majańscy astronomowie wykorzystywali okna i otwory w okrągłej kopule do śledzenia ruchów Wenus, Słońca i innych ciał niebieskich. Orientacja konstrukcji umożliwiała precyzyjne obserwacje podczas równonocy i przesileń. El Caracol świadczy o zaawansowanej wiedzy astronomicznej cywilizacji Majów oraz ich umiejętności obliczania złożonych kalendarzy i cykli niebieskich.

Oksford, Anglia

Radcliffe Camera została zbudowana w latach 1737–1749 według projektów architekta Jamesa Gibbsa i od momentu otwarcia służy jako czytelnia Biblioteki Bodlejańskiej. Ten okrągły budynek w stylu palladian­skim posiada kamienną fasadę z piaskow­ca z Headington, artykulowaną parami kolumn korynckich. Pokryta ołowiem kopuła wznosi się nad wysokim bębnem z oknami w łuku pełnym. Parter zawiera przestrzenie z sklepieniami kolebkowymi, podczas gdy główna czytelnia zajmuje pierwsze piętro pod kopułą. Biblioteka mieści obecnie zbiory skupione głównie na historii i literaturze angielskiej.

Walencja, Hiszpania

Torres de Serranos zostały zbudowane w XIV wieku jako północna brama średniowiecznych murów miejskich Walencji. Te wieże obronne składają się z dwóch wielobocznych wież połączonych centralnym łukiem. Wieże służyły nie tylko do obrony, ale także jako więzienie, a później jako miejsce przechowywania dzieł sztuki podczas hiszpańskiej wojny domowej. Obecnie zwiedzający mogą wspiąć się na wieże i podziwiać widoki na stare miasto oraz Park Turia z górnego tarasu.

Antofagasta, Chile

Main du Désert to betonowa rzeźba o wysokości 11 metrów autorstwa chilijskiego artysty Mario Irarrázabala, wzniesiona w 1992 roku w sercu pustyni Atacama. Monumentalna dłoń wyrasta z piasku około 75 kilometrów na południe od Antofagasty wzdłuż Drogi Panamerykańskiej. Irarrázabal stworzył to dzieło na sympozjum rzeźbiarskie organizowane przez Corporación Pro Antofagasta. Pięć palców wyłania się z jałowego pustynnego gruntu, tworząc kontrast z nieskończoną przestrzenią krajobrazu. Rzeźba została zaprojektowana jako symbol ludzkiej wrażliwości i samotności w ekstremalnym środowisku.

Monachium, Niemcy

Muzeum BMW prezentuje historię bawarskiego producenta samochodów w swoim cylindrycznym budynku. Wystawa pokazuje pojazdy z różnych epok, rozwój techniczny i silniki dokumentujące ewolucję marki. Muzeum znajduje się obok Parku Olimpijskiego i siedziby głównej BMW.